ناجیان آب کشاورزی
همه باهم حیات را به زمین برگردانیمناجیان آب کشاورزی
همه باهم حیات را به زمین برگردانیمآب یک منبع طییعی
به بهانه ی هفته منابع طبیعی
هفته ی منابع طبیعی امسال با شعار "حفاظت طبیعت، پیروی شریعت" از پانزدهم اسفند با کاشت 100 میلیون اصله نهال در عرصه های طبیعی کشور با همکاری مراکز آموزشی، روحانیان، دانش آموزان، بسیج سازندگی و مشارکت نهادها و سازمان ها، دهیاری ها و شهرداری ها آغاز می شود.
در این مطلب سعی شده است به گوشه ی بسیار کوچکی از منابع طبیعی و مشکلاتی که در رابطه با آن ها وجود دارد، اشاره شود.
منابع طبیعی کدام اند؟
منابع طبیعی به مواد و موجودات زنده ای گفته می شود که به طور طبیعی به وجود آمده و انسان در پیدایش یا خلقت آن ها هیچ گونه دخالتی نداشته است و اگر به طور صحیح از آن ها بهره برداری شود، هیچ وقت تمام و یا غیر قابل استفاده نمی شوند مانند هوا، آب، خاک، جنگل، مرتع، حیات وحش، ماهی ها و ... .
منابع طبیعی دو دسته اند:
1- جاندار
2- غیر جاندار
منابع طبیعی جاندار
منابع طبیعی جاندار نیز به دو دسته تقسیم بندی می شوند: گیاهی و جانوری
* منابع طبیعی گیاهی شامل جنگل و مرتع
* منابع طبیعی حیوانی که شامل دو دسته ی حیوانات می شود:
الف) حیوانات آبزی شامل ماهی، میگو و ...
ب) حیوانات خاکزی شامل حیات وحش مانند آهو، گورخر و ...
منابع طبیعی غیر جاندار
این منابع شامل آب، خاک و هوا(منابع طبیعی اصلی) می باشند.
همان طور که گفته شد اگر به طور صحیح از منابع طبیعی بهره برداری شود هیچ وقت تمام یا غیر قابل استفاده نمی شود؛ به عنوان مثال اگر جنگل ها و مراتع به طور بی رویه مورد استفاده قرار نگیرد، همیشه تکثیر کرده و تمام نمی شود. در مورد هوا که تمام شدنی نیست اما ممکن است در اثر آلودگی زیاد غیر قابل استفاده بشود. در مورد آب اگر زیاد استفاده شود ممکن است تمام شود و از طرف دیگر ممکن است وجود داشته باشد اما بر اثر آلودگی شدید غیر قابل استفاده شود. خاک نیز ممکن است در اثر فرسایش از بین برود و یا ممکن است باشد اما به دلیل فرسایش، آلودگی شدید و شور شدن غیر قابل استفاده شود.
آب؛ مهمترین عضو منابع طبیعی
آب مهم ترین عضو منابع طبیعی می باشد و ارزش آب در نواحی خشک و فراخشک جهان بر همه آشکار است.
گذشته از تامین آب شرب و مایحتاج زندگی که اساسا تمدن و سلامت جامعه به آن وابسته است، تامین مواد غذایی مردم نیز به بهره برداری صحیح از منابع آب وابسته است و بخش عمده‌ای از تولید ناخالص ملی کشور در امور توسعه صنعتی نیز به طور مستقیم به آب وابسته است و بدون تردید سهم آب در توسعه کشاورزی نیز بسیار با اهمیت و تعیین کننده است.
جدای از نقش آب در توسعه کشور باید به اثرات پُراهمیت آن در حفظ محیط زیست نیز توجه شود. آب عامل زندگی و توسعه پایدار جوامع انسانی می باشد.
میزان آب قابل دسترس سالانه در ایران 130 میلیارد مترمعکب می باشد که با توجه به افزایش جمعیت کشور در نیم قرن اخیر و همچنین بهبود سطح زندگی و توسعه کشاورزی به بیش از دو برابر رسیده است و کفاف تقاضاهای مصارف مختلف را نمی دهد و اگر به همین روند توسعه و بهره برداری بدون رعایت بهره وری و ظرفیت های منابع آبی صورت گیرد می تواند در آینده نزدیک، کشور را با چالش های جدیدی مواجه نماید.
در حال حاضر سالانه حدود شش میلیارد مترمکعب آب از مخازن زیرزمینی، بیش از توان سفره، برداشت می شود و در عرصه ی آب های سطحی نیز، بسیاری از تالاب ها و کفه های طبیعی کشور با کمبود آب مواجه می باشند.
لذا مدیریت تقاضا و تخصیص آب به مصارف با بهره وری بیشتر باید مدنظر قرار گیرد. این مباحث در سیاست های کلان مدیریت آب کشور و در قانون برنامه چهارم به درستی مورد تاکید قرار گرفته است و امید است که این سیاست های خوب پس از تغییرات مدیریتی و سیاستگذاران، توسط جانشینان آنان برهم زده نشود و به دست فراموشی سپرده نشود؛ چرا که منابع طبیعی متعلق به دوره ای خاص از تاریخ نمی باشد و استفاده از این منابع باید به گونه ای باشد که نسل های آینده ی این مرز و بوم نیز از آن بهره مند شوند.
آب، از دیدی دیگر
با توجه به پیشرفت بهره برداری و استحصال انرژی در بزرگ ترین دریاچه جهان، خزر، دغدغه‌های فراوانی نسبت به پیامدهای زیست محیطی در این بخش از اکوسیستم جهان به وجود آمده است. مقابله با آلودگی های ناخواسته در ابعاد وسیع در دریای خزر نیازمند عزمی جدی است که از توان یک سازمان در سطح ملی و یک کشور در سطح منطقه ای خارج است.
دریای خزر در ردیف یکی از انواع چهارگانه دریاهای جهان، به نام دریاهای بسته و بزرگ ترین نمونه آن، قرار دارد که پیامدهای آلودگی در دریا می تواند به تغییرات PH، کاهش شفافیت آب، آلودگی بستر دریا، ایجاد ترکیبات گازی، نابودی مستقیم آبزیان و یا مسمومیت و تضعیف آن ها منجر شود.
آلودگی همچنین باعث تقلیل تولید مثل و تخمگذاری پرندگان، مرگ جنین در تخم و جلوگیری از فعالیت های غدد می شود.
عملیات لرزه نگاری و انفجاری در اکتشاف نفت به دلیل ایجاد امواج صوتی با تواتر بیش از تحمل ماهیان اطراف مرکز انفجار، موجب نابودی پلانکتون ها و ماهیان و تغییر در مسیر مهاجرت برخی از ماهی ها می شود.
از سوی دیگر بندر به عنوان یک نقطه آلودگی خیز برای دریا دارای پتانسیل بالای آلودگی است، به صورتی که در بیش از 30 نقطه شامل بندر، خلیج، رودخانه کوچک و بزرگ که به دریا می ریزد امکان ورود آلودگی وجود دارد.
از سوی دیگر ازدیاد توریسم و افزایش شهرنشینی موجب افزایش مصرف سوخت و انرژی می شود و به علت عدم تصفیه فاضلاب های شهری مقدار مواد هیدروکربنی رو به افزایش است.
اغلب قایق های تفریحی مورد استفاده از نوع موتوری بوده و به افزایش آلودگی این دریا کمک می کند.
کارشناسان معتقدند، در ایران مدیریت بنادر توجه خاصی برای اتفاقات و حوادث ندارد؛ چرا که برای برآورد آلودگی باید آثار کوتاه مدت و بلند مدت مواد خاص و مدتی را که اگر تمیز شود روی ساحل می ماند، فواید و ضررهای روش های مختلف پاک کردن، محل مناسب تخلیه فاضلاب کشتی ها، پالایشگاه ها و غیره، کیفیت آلودگی مجاز برای تخلیه در ناحیه خاص و مسائلی از این قبیل توسط محققان ذیربط در قالب کمیته های تخصصی بررسی شود.
به این ترتیب با توجه به این که روند آلودگی در دریای خزر شتابان است، برنامه ریزی و سازماندهی مناسب و حضور به موقع در راستای مقابله با آلودگی از خسارت های سنگین شیلاتی، توریسمی و در کل اقتصادی و اجتماعی ساحل جنوبی خزر می کاهد که خزر هم اکنون نیازمند این مدیریت ایمنی است.
آب در قرآن
قرآن راجع به آب می فرماید که:
هر موجود زنده ای از آب است: (مِنَ الْماءِ کلَّ شَیءٍ حَی) انبیاء(30)
انسان از آب است: (خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَرا) فرقان(54)
میوه‌ها از آب است: ( ثمرات من نخیل و اعناب)
همه گیاهان از آب است: (فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ کلِّ شَیء) انعام (99)
این آب اندازه گیری دارد، دو جای قرآن می فرماید: (وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَر) مؤمنون(18)
و جای دیگر می فرماید: (وَ الَّذی نَزَّلَ مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَرٍ) زخرف(11)
پس بیایید در حفظ و نگهداری این نعمت الهی کوشا باشیم.
منابع:
حافظان طبیعت زیبا
مهندسی مرتع و آبخیز داری
جام جم
درس هایی از قران
واحد مرکزی خبر
